Mặc dù có cấu hình cao, tuy nhiên nhiều máy tính khi chơi game vẫn xảy ra hiện tượng giật lag, tụt FPS không rõ lý do. Một trong những nguyên nhân chính gây ra các hiện tượng trên đó chính là do Bottleneck hay còn được gọi là nghẽn cổ chai.
Vậy nghẽn cổ chai máy tính là gì? Tại sao máy tính lại gặp hiện tượng này và làm thế nào để khắc phục nghẽn cổ chai CPU, GPU, hãy cùng bài viết tìm hiểu nhé.
Nghẽn cổ chai máy tính là gì?
Hiện tượng nghẽn cổ chai (bottleneck) xảy ra khi một trong những linh kiện phần cứng của hệ thống máy tính không bắt kịp tiến độ làm việc của các thành phần khác. Do đó, linh kiện này vô tình trở thành điểm tắc nghẽn hiệu năng và làm cho toàn bộ hệ thống bị chậm nhịp.
Trong một hệ thống máy tính, hiện tượng này thường xảy ra khi có sự chệch nhịp giữa hai linh kiện là CPU và VGA – những thành phần có yếu tố tác động quan trọng tới trải nghiệm game của chúng ta.
Nói một cách khác, khi thành phần X không đủ nhanh/ mạnh để giữ cho thành phần Y hoạt động hết công suất, từ đó khiến cho hiệu suất máy tính tổng thể bị giới hạn bởi thành phần X.
Thông thường, hiện tượng này sẽ không xuất hiện trên laptop mà chỉ có ở những bộ PC tự build. Lý do là bởi cấu hình máy tính xách tay đã được các nhà sản xuất nghiên cứu kỹ lưỡng nhằm tránh sự xung đột hoặc hao phí tài nguyên khi vận hành.
Ví dụ: Khi bạn sử dụng card đồ hoạ có hiệu suất rất cao trên một chiếc máy tính có CPU, RAM rất chậm. PC của bạn vẫn sẽ hoạt động nhưng card đồ hoạ sẽ không đạt được hiệu năng cao nhất vì CPU, RAM quá chậm khiến chúng không thể cung cấp dữ liệu với tốc độ đủ nhanh để giữ cho card đồ hoạ phát huy hết công suất của mình.
Nguyên nhân gây ra hiện tượng nghẽn cổ chai PC
CPU và GPU thường là 2 linh kiện gây ra hiện tượng nghẽn cổ chai trên máy tính. Hơn nữa, đây cũng là 2 thành phần chính, ảnh hưởng nhiều nhất đến hiệu suất chơi game của PC.
Sự chênh lệch hiệu suất của 2 thành phần này là nguyên nhân chủ yếu gây ra nghẽn cổ chai ở PC, đặc biệt là khi chơi game. Ngoài ra, RAM và ổ cứng SSD hoặc HDD cũng được đề cập, nhưng không nhiều như CPU và GPU.
Nghẽn cổ chai CPU
Nghẽn cổ chai CPU là một quá trình trong đó CPU không thể theo kịp tốc độ xử lý của GPU.
Mặc dù CPU của bạn sẽ ở mức sử dụng tối đa (sử dụng 100%) nhưng mức sử dụng GPU sẽ rất ít. Hiện tượng này xảy ra nếu bạn sử dụng CPU đời cũ với GPU đời mới hơn.
Khi CPU không đủ mạnh để xử lý dữ liệu và gửi dữ liệu đó đến GPU đúng thời hạn thì GPU sẽ không hoạt động trong vài phần giây. Có nghĩa là GPU sẽ xuất ra ít khung hình mỗi giây hơn mặc dù nó có nhiều khung hình / giây hơn.
Điều này gây ra sự sụt giảm đáng kể trong FPS khi chơi game, khiến máy bị giật và đơ dẫn đến trải nghiệm giật, lag khi chơi game.
Ví dụ:
Nếu PC có cấu hình với bộ xử lý Intel Core i3 6th với card đồ họa NVIDIA GeForce RTX 2080 Super thì bạn sẽ thấy hiện tượng nghẽn cổ chai của CPU. Điều này là do CPU của bạn đã rất cũ so với GPU và nó không có đủ sức mạnh xử lý và cung cấp dữ liệu cho GPU RTX 2080 Super .
FPS sẽ liên tục tăng và giảm do GPU phải đợi CPU xử lý dữ liệu đã gửi trước đó thì GPU mới có thể gửi thêm một số dữ liệu để CPU xử lý.
Mức sử dụng CPU duy trì ở mức 100% trong toàn bộ thời gian trong khi mức sử dụng GPU tăng lên khi nó gửi dữ liệu và giảm khi phải đợi CPU xử lý dữ liệu.
Tóm lại, nghẽn cổ chai CPU là khi: CPU yếu + VGA mạnh.
Nghẽn cổ chai GPU
Nghẽn cổ chai GPU là quá trình GPU không thể theo kịp tốc độ xử lý của CPU. Điều này hoàn toàn ngược lại với CPU Bottleneck.
Nói một cách khác, CPU đủ nhanh để xử lý dữ liệu và cấp dữ liệu cho GPU. Nhưng bản thân GPU không đủ nhanh để xử lý dữ liệu đến từ CPU và xử lý.
GPU sẽ ở mức sử dụng tối đa (sử dụng 100%) nhưng mức sử dụng CPU sẽ rất ít. Điều này xảy ra nếu bạn sử dụng kiểu GPU cũ, công suất thấp kết hợp với CPU đời mới hơn.
Ví dụ:
Nếu máy tính có cấu hình với bộ xử lý Intel Core i9 thế hệ thứ 12 với Card đồ họa NVIDIA GTX 480. Ở đây, sức mạnh xử lý của GPU là quá nhỏ so với sức mạnh xử lý của CPU.
GTX 480 không thể theo kịp tốc độ xử lý cao của bộ vi xử lý Intel Core i9 và điều này gây ra tình trạng nghẽn cổ chai GPU.
Tóm lại, nghẽn cổ chai CPU là khi: CPU mạnh + VGA yếu.
Nghẽn cổ chai RAM
RAM thường không phải là nguyên nhân gây nghẽn cổ chai khi chơi game, trừ khi bạn không lắp đủ RAM.
Với hầu hết game hiện nay, 8GB RAM là mức khởi đầu tốt, nhưng 16 GB RAM cũng đang dần trở thành tiêu chuẩn mới. Nó cũng phụ thuộc vào việc bạn dùng máy tính làm gì, chẳng hạn nếu chỉ chơi game thì không cần nhiều RAM như khi vừa chơi, vừa chat trên Discord, vừa lướt web tìm hướng dẫn.
Nói một cách tổng quát thì khi chơi game, tốc độ RAM không quan trọng bằng dung lượng RAM. Hãy kiểm tra xem bo mạch chủ mà bạn đang có hỗ trợ tốc độ RAM tối đa là bao nhiêu, và lắp tối thiểu 16 GB RAM với Bus phù hợp vào đó.
Nghẽn cổ chai ổ cứng
Các ổ cứng cũng có thể gây nghẽn cổ chai, nhưng chúng thường ít khi trực tiếp ảnh hưởng đến thiết lập đồ họa của game thủ mà thường tác động đến thời gian load game nhiều hơn.
Giải pháp đơn giản nhất để cải thiện tình trạng này là nâng cấp lên một ổ SSD hoặc NVMe nếu bo mạch chủ của bạn có sẵn khe cắm.
Nghẽn cổ chai màn hình
Nghe có vẻ không hợp lý, nhưng thật ra thì màn hình cũng có thể gây ra nghẽn cổ chai.
Ví dụ bạn có một màn hình 60Hz nhưng card đồ họa lại sản xuất ra 90 khung hình / giây, thì sẽ có 30 khung hình bị lãng phí. Nhưng nếu bạn có màn hình 240Hz thì lúc này card đồ họa lại là thủ phạm gây bottleneck vì chúng ta cần thêm đến 150 khung hình / giây nữa để tận dụng khả năng của màn hình này.
Nguyên nhân khác
Nếu CPU và GPU không phải là nguyên nhân gây ra tình trạng nghẽn cổ chai trên máy tính khi chơi game. Thì nó cũng có thể xảy ra do loại game bạn đang chơi.
Về cơ bản có hai loại game là: trò chơi phụ thuộc CPU và trò chơi phụ thuộc GPU. Trò chơi phụ thuộc vào CPU sẽ hiển thị tốc độ khung hình (FPS) cao trong cài đặt đồ họa thấp. Ví dụ như: Civilization 6 hoặc Resident Evil 7 .
Trò chơi phụ thuộc GPU sẽ hiển thị tốc độ khung hình (FPS) thấp trong cài đặt đồ họa thấp nếu GPU không có đủ sức mạnh xử lý. Ví dụ: Far Cry 5 , GTA V,… Để tăng FPS của các trò chơi này, bạn có thể nâng cấp GPU.
Cách kiểm tra nghẽn cổ chai PC
Một trong những cách test nghẽn cổ chai đơn giản là sử dụng các phần mềm chuyên dụng. Bạn có thể kiểm tra Bottleneck tại website PC-builds.com.
- Truy cập vào website: https://pc-builds.com/bottleneck-calculator
- Chọn cấu hình hiện tại của PC: Processor (Bộ vi xử lý), Graphic Card (Card đồ họa) và Screen resolution (Độ phân giải màn hình). Ở phần Purpose, bạn có thể chọn General Tasks (các tác vụ chung), Processor Intense Tasks (các tác vụ thiên về CPU) hoặc Graphic Card Intense Tasks (các tác vụ thiên GPU). Sau khi đã chọn được cấu hình PC muốn test, nhấn nút Proceed to Calculation để tính toán.
- Đợi khoảng vài giây, bạn sẽ được điều hướng tới màn hình kết quả.
Mức 0% -10%: Không bị nghẽn cổ chai (hoặc ở ngưỡng ít, không ảnh hưởng).
Từ 10% – 60%: Nghẽn ở mức khá nặng, tác động xấu đến hiệu suất toàn hệ thống.
Từ 60% – 100%: Nghẽn cổ chai hoàn toàn, bạn cần kiểm tra lại cấu hình máy tính của mình.
Cách khắc phục nghẽn cổ chai máy tính
Tắt các phần mềm chạy nền
Nếu đang chơi game và bị giảm FPS đột ngột, hãy thử tắt hết các phần mềm chạy nền không cần thiết. Điều này sẽ giảm mức sử dụng CPU đáng kể do nó phải xử lý quá nhiều tác vụ cùng một lúc.
- Nhấn phím cửa sổ, gõ background và chọn Background apps.
- Chọn phần mềm mà bạn không muốn chạy nền, sau đó nhấn vào nút bên cạnh để tắt. Ngoài ra bạn có thể tắt tất cả chúng bằng cách nhấn vào nút bên dưới phần Let apps run in the background.
Dọn rác ổ cứng
- Nhấn phím cửa sổ, gõ Disk cleanup và nhấn Enter.
- Chọn ổ đĩa cần dọn dẹp.
- Cửa sổ mới hiện ra, tích chọn tất cả những tệp tin không dùng đến và nhấn OK để xóa.
- Tiếp theo nhấn vào nút Clean up system files -> chọn ổ.
- Chọn tất cả những file không cần thiết và nhấn OK để xóa.
Cập nhật hệ thống
- Nhấn tổ hợp phím Windows + I để mở màn Settings.
- Chọn Update & Security.
- Nhấn nút Check for updates để tải các bản cập nhật mới nhất và cài đặt.
Thay thế linh kiện gây ra sự cố
Bạn có thể khắc phục tình trạng nghẽn cổ chai CPU bằng cách thay thế CPU cũ bằng một CPU mới chất lượng hơn, đồng bộ với hiệu suất của GPU.
Tương tự với GPU, bạn có thể khắc phục sự cố GPU Bottleneck bằng cách thay thế GPU cũ bằng một GPU mới và tốt hơn, bắt kịp với hiệu suất của CPU.
Tóm lại, nâng cấp CPU, GPU hoặc RAM, ổ cứng để các thành phần đồng bộ sức mạnh với nhau sẽ giúp bạn khắc phục được phần nào tình trạng máy tính bị nghẽn cổ chai.
Các câu hỏi thường gặp
Nghẽn cổ chai có ảnh hưởng gì đến máy tính?
Nghẽn cổ chai là tình trạng khi thông lượng dữ liệu trên một phần của hệ thống bị giới hạn dẫn đến tốc độ xử lý chậm hơn và hiệu suất giảm.
- Tốc độ xử lý chậm hơn: Khi thông lượng dữ liệu bị giới hạn, CPU sẽ phải đợi để xử lý các tác vụ tiếp theo dẫn đến tốc độ xử lý chậm hơn.
- Hiệu suất giảm: Nếu nghẽn cổ chai xảy ra thường xuyên nó có thể dẫn đến giảm hiệu suất của hệ thống và làm cho máy tính của bạn hoạt động chậm hơn.
- Không thể chạy các ứng dụng nặng: Nếu máy tính bị nghẽn cổ chai, bạn có thể không thể chạy các ứng dụng nặng như các trò chơi hoặc phần mềm đồ họa một cách mượt mà.
- Tăng nhiệt độ: Khi CPU hoạt động quá tải, nhiệt độ của nó sẽ tăng lên dẫn đến tình trạng quá nóng và có thể gây hư hỏng cho máy tính của.
Laptop có bị nghẽn cổ chai không?
Laptop cũng có thể bị nghẽn cổ chai tùy thuộc vào cấu hình và tình trạng sử dụng của nó.
Nếu laptop của bạn có cấu hình yếu hoặc đang chạy nhiều ứng dụng nặng cùng lúc thì khả năng bị nghẽn cổ chai là rất cao. Điều này sẽ làm cho laptop hoạt động chậm hơn gây ra tình trạng treo máy, giật lag khi chơi game hoặc xử lý các tác vụ nặng.
Để khắc phục tình trạng nghẽn cổ chai trên laptop bạn có thể thực hiện các bước tối ưu hóa hệ thống như tắt các ứng dụng không cần thiết ,nâng cấp phần cứng hoặc sử dụng các phần mềm tối ưu hóa hệ thống.
